Kompjuteri është një makinë llogaritëse e
sofistikuar. Zanafillën e saj historia e makinave llogaritëse e ka kohë më
parë. Si datë fillimi të shpikjes së kompjuterave mund të përmendim vitin 1673.
Në këtë vit matematikani i njohur Leibnic i shtyrë nga nevojat e atëhershme
ushtarake arriti të ndërtojë një makinë të sofistikuar për atë kohë që u quajt
arifmometër.
Arifmometri ishte një makinë mekanike që bënte të mundur kryerjen
e katër veprimeve bazë të matematikës dhe u përdor në shekullin XIX në fushën e
artilerisë për llogaritjet balistike. Do të duheshin shumë vite e përpjekje për
t’ju afruar koncepteve të sotme të kompjuterit dhe për të ndërtuar një makinë
të tillë elektronike si ajo që përdorim ne sot. Ja disa data që meritojnë të
përmenden në këtë vrapim të shpejtë nëpër këtë rrugë të gjatë.
Vitet 1940-‘50.
Kostoja e kompjuterave dhe përmasat e tyre ishin gjigante.
Komjuteri kushtonte dhjetëra mijëra dollarë dhe zinte volumin e dhomave të tëra
të mbushura me pajisje elektrike e mekanike. Perveç kësaj duheshin një numër i
madh njerëzish të kualifikuar për vënien në përdorim, mirëmbajtjen e remontin e
tij.
Viti 1949
Në këtë vit u shpik tranzistori i parë. Kjo pajisje
zëvendësoi llampat elektronike në dy drejtime. Së pari përmasat dhe
qëndrueshmëria në punë e tranzistorit zvogëluan shumë përmasat e kompjuterave.
Së dyti, konsumi i energjisë është dhjetra herë më i vogël. Kjo bëri të mundur
uljen e kostove dhe hapjen e perspektivave të reja në vazhdim.
Deri në këtë vit çdo tranzistor prodhohej e montohej në
skemën elektronike më vete. Kjo kerkonte një punë të madhe, (mikroprocesori ose
truri i kompjuterit të sotëm përmban deri ne 5 milionë tranzistorë). Në këtë
vit u shpikën skemat integrale që lehtësuan prodhimin e kompjuterave. Prodhimi
i qarqeve të integruar të cilët përmbajnë në vetvete mijëra e miliona
tranzistorë, jo vetëm zvogëloi si përmasat e paisjes ashtu edhe konsumin e
energjisë, por i dha një hov të madh teknologjisë së zhvillimit të paisjeve të
ndryshme duke bërë të mundur komandimin e shumë proçeseve teknologjike. Ky vit
shënon datëlindjen e minikompjuterit të parë. Ai kishte përmasat e një
frigoriferi dhe kushtonte 20 mijë $.
Viti 1970
Firma e re INTEL nxorri në shitje kompjuterin e parë të
ndërtuar në bazë të skemave integrale. Gjithashtu në këtë vit po prej saj dolën
në treg skemat e integruara të kujtesave, (të cilat u dhanë mundësi përdoruesve
të përmirësojnë të dhënat e kompjuterave të tyre në kushte jo industriale). Viti
1970 shënon datën në të cilën inxhinieri Hoff po i firmës INTEL (firmë e cila
në kohën tonë është prodhuesja më e madhe e mikroproçesorëve për PC), ndërtoi
një skemë të integruar e cila për nga vetitë i ngjante trurit (CPU) të kompjuterave të
mëdhenj. Ky ishte proçesori i parë me emrin INTEL-4004.
Mikroprocesori i pare INTEL-4004
Viti 1975
Me kalimin e viteve me radhë dolën proçesorët INTEL-8008, INTEL-8080
të cilët ishin më të shpejtë e më të fuqishëm. Viti ’75 nxorri në treg
kompjuterin e parë komercial Altair 8800, me proçesor INTEL-8080, i cili
kushtonte rreth 5000 $ pa ekran dhe pa tastjerë, me memorje 256 Kb. Që muajt e
parë u shiten disa mijëra ekzemplarë. Njerëzit i blenin Altair 8800, i pajisnin
me ekrane, tastjera e blloqe shtesë kujtese. Në fund të vitit 1975 Bill Gates
(krijuesi i famshëm i Microsoft) i sapo dalë nga dyert e universitetit shpiku
gjuhën BASIC që lehtësonte komunikimin e njeriut me kompjuterin. Paralelisht
dolën programe ndihmëse që krijonin lehtësira në shkrimin e teksteve
(WordStar), përpunimin e të dhënave financiare (VisiCalc) etj.
Viti 1981
Doli ne treg IBM PC (PC-Personal Computer) i parë. Falë lirisë që i dha
kjo firme departamentit të PC për të punuar me blloqe të firmave e prodhimeve
të tjera. Një faktor tjetër që ndihmoi në zhvillimin e shpejtë të kompjuterave
IBM PC ishte mungesa e sekretit dhe mënyra e ndërtimit të tyre. Çdo përdorues
me fantazi mund të ndërtonte një pjesë të përmirësuar të kompjuterit dhe ta
vendoste atë direkt në skemën mëmë pa patur asnjë vështirësi (nga mënyra e
ndërtimit me blloqe e kompjuterit.)
NE DITET TONA
Në kohën e sotme falë zhvillimit të vrullshëm të
elektronikës, komjuterat kane ndryshuar shumë nga ato të disa viteve më parë
dhe vazhdojnë të ndryshojnë. Sot kompjuterat janë të pajisur me mikroprocesorë
të shpejtë, kujtesa të mëdha e pajisje ndihmëse për përpunimin e zërit e të
figurës (Multimedia).
LLOJET E KOMPJUTERAVE
Mainframe Computers
Kompjuteri Mainframe eshte nje kompjuter i madh, i fuqishem
dhe i shtrenjte. Shume perdorues mund ta perdorin njekohesisht ate duke
perdorur nje PC tjeter ose nje terminal hyres. Kompjuterat Mainfame perdoren
nga organizma te medhaja si: Bankat dhe Kompanite e Sigurimeve.
Minicomputers
Ashtu si Kompjuterat Mainframe edhe minikompjuterat jane te
fuqishem dhe te shtrenjte. Si mainframe ashtu dhe minikompjuterat perdoren pak
a shume per te njejten gje, vecse minikompjuterat perdoren per organizma
mesatare.
Supercomputers
Superkompjuteri eshte nje kompjuter tejet mase i fuqishem me
nje kapacitet shume te madh te procesimit te te dhenave. Superkompjuterat
perdoren shpesh nga ushtria. Ata perdoren gjithashtu dhe per kerkime shkencore
dhe per parashikimin e motit ku nje mase e madhe te dhenash duhet te procesohet
shpejt.
Cray – 2 ishte kompjuteri i pare i shpejte ne vitet 1980.
Kompjuterat me te shpejte ne bote jane IBM Sequoia, IBM
Roadrunner, IBM Blue Gene, dhe NEC Earth Simulator
Microcomputers
Mikrokompjuterat jane kompjuterat qe zakonisht perdoren nga
nje person njekohesisht. IBM PC dhe Apple Macintosh jane dy tipet e
mikrokompjuterave. Modelet e mikrokompjuterave kryesore jane: desktop, laptop,
palmtop, pocket, tablet, smartphone dhe netbook.
SYSTEM UNIT - (NJESIA QENDRORE)
Kompjuteri perbehet nga dy pjese kryesore:
Hardware:
Jane pjeset fizike te kompjuterit. Eshte gjithcka qe mund te
preket dhe shikohet.
Hardware ndahet ne kater pjese kryesore:
Input Devices (Paisjet Hyrese)
Output Devices (Paisjet Dalese)
Storage Devices (Paisjet e Rregjistrimit)
System Unit (Njesia Qendrore)
Software:
Jane programet dhe aplikacionet
Jane pjeset perberese te kompjuterit te cilat nuk mund te
shikohen
I nevojiten kompjuterit per te funksionuar.
Jane te dizenjuara per te zgjidhur probleme te pergjithshme
ose te veçanta
Software ndahet ne kater pjese kryesore:
Operating Systems (Sistemet Operative)
Application Programs (Aplikacionet)
Programming Languages (Gjuhet e Programimit)
Utility Programs (Progamet Ndihmese)
PAISJET INPUT
Input Devices – Paisjet Hyrese
Paisjet Input (Hyrese) mundesojne perdoruesin te fuse
informacione ne memorje. Shembuj paisjesh Inputi jane: Tastjera, Mausi,
Skaneri, Ekrani me Prekje, Mikrofoni
Keyboard - Tastjera
Tastjera sherben per te shkruajtur informacione ne kompjuter
ose per te futur informacion. Ka shume lloje tastjerash dhe pergjithesisht ato
jane me shkronja latine te llojit QWERTY ( emeruar nga gjashte tastat e para te
saj). Tastjera standarte ka 104 deri ne 105 butona.
Touch Screen
Touch screen (ekrani me prekje) eshte nje ekran i cili mund
te njohe vendndodhjen e prekjes ne nderfaqen e tij. Ju mund ti ekzekutoni
komandat ose zgjidhni objekte duke i prekur ato me gishta ose me stilolapsa te
veçante.
Light Pen
Light pen (stilolaps me drite) eshte nje paisje input si nje
stilolaps e cila eshte lidhur me
monitorin e kompjuterit dhe perdoret per te shenjestruar, zgjedhur objekte dhe
per te ekzekutuar komanda ne ekran duke perdorur ate. Stilolapsi me drite eshte
me preçiz se stilolapsi i ekranit me prekje.
Graphics Tablet (Pen Tablet)
Eshte nje paisje shenjestrimi e cila perdoret per te
vizatuar vizatime ose skica. Tablet-i perbehet nga dy pjese:
Hapesia e sheshte per vizatim.
Stilolapi i programiar per te punuar me Tablet-in.
Concept Tablet dhe Concept Keyboard
Tablet-i Concept eshte nje tablet i ndjeshem ndaj prekjes
dhe ka disa piktura dhe simbole ne siperfaqe. Tablet-at Concept jane te
perhapura gjeresisht ne vende ku nevojitet futje informacioni ne menyre te
shpejte. Psh: Kamarieret qe marrin porosite ne restorante.
Webcamera
Webcamera eshte nje kamer dixhitale e cila na sherben te
shkembejme informacione video ne kohe reale nepermjet internetit.
Scanners
Scanner-i na lejon te transferojme piktura, fotografi dhe
dokumente te ndryshme ne kompjuter. Skaneri perdor sensore speciale drite per
te kapur (fotografuar) imazhet e printuara ne flete dhe i perkthen kete
informacione ne forme te kuptueshme nga kompjuteri.
Microphone
Mikrofoni konverton valet zanore ne sinjale elektrike te
cilat mund te kuptohen nga karta e zerit. Karta e zerit i konverton keto
sinjale elektrike ne sinjale dixhitale te cilat mund te perpunohen nga kompjuteri
jone.
Joystick
Joystick eshte nje paisje shenjestrimi si mouse-i qe
perdoret kryesisht per lojrat e kompjuterit.
Mouse
Mouse-i eshte nje nga paisjet kryesore qe sherben per te
kontrolluar kompjuterin.
Kemi dy lloje mouse-sh:
Mekanik
Optik
Pergjithesisht mause-t kane dy butona ku:
Butoni djathte sherben per te hapur disa nen menu dhe
ndryshuar vecorite e objektit te zgjedhur
Butoni i majte sherben per te zgjedhur objektet e ndryshme
PAJISJET OUTPUT
Qe kompjuteri te kryej detyren e katert, qe te na jape
rezultatin e perpunimit te informacionit sa here qe ne duam, nevojiten pajisje
t e daljes se informacionit te cilat quhen OUTPUT (Dalese). Te tilla pajisje
jane: Monitori, printeri, projektori, spakerat ( kufjet, bokset) etj..
Monitori
Monitori eshte nje paisje elektroteknike që shërben për
emitimin e sinjaleve elektrike në fotografi.
Printeri
Një printer është një pajisje hyrese periferike e cila prodhon
një kopje te dokumenteve dhe letrave të depozituara në formë elektronike,e cila
punon me interkonjuksion dytaktesh super te shpejt,me laser dhe me solarium
treadmill,shume te bardhe te celur. Shumë printera përdoren kryesisht si
lokale, dhe janë të bashkangjitur me një kabëll printeri ose, në printerë më të
rinj, me USB kabllo
në një kompjuter i cili shërben si një burim i dokumenteve.
Bokset "speakers"
Bokset nevojiten për të dëgjuar tingujt. Ato mund të jenë të
inkorporuar tek njësia qëndrore, tek monitori ose të lidhen nëpërmjet fishave.
Bokset ju lejojnë juve të dëgjoni muzik ose efektet nga kompiuteri juaj.
